Citizen Action for Transparency

Citizen Action For Transparency (ပွင့်လင်းမြင်သာလူထုလှုပ်ရှားမှုအဖွဲ့-CAfT) သည် ၂၀၂၀ ပြည့်နှစ် ဒီဇင်ဘာလမှ စတင်ကာ လစဉ် သတင်းလွှာများကို ထုတ်ဝေသွားမည်ဖြစ်ပါသည်။ ယခုသတင်းလွှာတွင် တွင်းထွက်သယံဇာတဆိုင်ရာသတင်းများ၊ လာမည့် ၅နှစ်အတွင်း လုပ်ဆောင်မည့် ရေနံနှင့် သဘာ၀ဓာတ်ငွေ့ထုတ်ယူမှုအခြေအနေသုံးသပ်ချက်နှင့် CAfT အဖွဲ့၏ ၂၀၂၀ ပြည့်နှစ် တစ်နှစ်တာအတွင်း လုပ်ဆောင်ခဲ့သော လှုပ်ရှားမှုများကို ရေးသားဖော်ပြထားပါသည်။

ရန်ကုန်၊ နိုဝင်ဘာ ၂၅

ကမ္ဘာလုံးဆိုင်ရာအကျင့်ပျက်ခြစားမှုတိုင်းတာခြင်း([Global Corruption Barometer – Asia](https://www.transparency.org/en/gcb/asia/asia-2020)) က မြန်မာအပါအဝင်အာရှနိုင်ငံပေါင်း ၁၇ နိုင်ငံမှ လူ ၂၀,၀၀၀ ခန့်ကို မေးခွန်းမေးမြန်း စစ်တမ်းကောက်ယူထားချက်အရ မြန်မာနိုင်ငံတွင် အစိုးရယန္တရားအတွင်း အဂတိမှုများရှိနေခြင်းသည် ပြဿနာကြီးအဖြစ် လူအများက ယူဆနေကြောင်း GCB Asia သုတေသနစစ်တမ်းအရ သိရှိရသည်။အဆိုပါသုတေသနကို အာရှ ၁၇ နိုင်ငံတွင် ၂၀၁၉ နှင့် ၂၀၂၀ ပြည့်နှစ်တို့အတွင်း ကောက်ယူခဲ့ခြင်းဖြစ်ပြီး မြန်မာနိုင်ငံတွင်မူ ၂၀၂၀ ပြည့်နှစ် ဇွန် ၁၈ ရက်နေ့မှ ဇူလိုင် ၁၈ ရက်အတွင်း ကောက်ယူခဲ့ခြင်းဖြစ်သည်။မြန်မာနိုင်ငံတွင် အစိုးရအဖွဲ့အစည်း (နိုင်ငံရေးသမားများ၊ အစိုးရဝန်ထမ်း)များနှင့် ပတ်သက်၍ ၎င်းတို့အပေါ်ယုံကြည်အားကိုးမှုနှင့် ဆိုင်သော မေးခွန်းကို ဖြေဆိုကြသူများအနက် လုံး၀မယုံကြည်သူ ၄ ရာခိုင်နှုန်း၊ လုပ်ငန်းလုပ်ဆောင်ရာတွင် အဆင်ပြေချောမွေ့သည်ဟု ဖြေဆိုသူ ၃၁ ရာခိုင်နှုန်းရှိကြောင်း GCB Asia သုတေသနစစ်တမ်းတွင် ရေးသားထားသည်။တရားရုံးများအပေါ် ယုံကြည်မှုနှင့်ဆိုင်သော မေးခွန်းများကို ဖြေဆိုကြသူများအနက် လုံး၀မယုံကြည်သူ ၈ ရာခိုင်နှုန်းရှိနေပြီး လုပ်ငန်းလုပ်ဆောင်ရာတွင် အဆင်ပြေချောမွေ့သည်ဟု ဖြေဆိုသူ ၂၂ ရာခိုင်နှုန်းရှိနေသည်။ရဲများနှင့် ပတ်သက်၍မူ ဖြေဆိုကြသူများအနက် လုံး၀မယုံကြည်သူ ၁၀ ရာခိုင်နှုန်းရှိနေပြီး လုပ်ငန်းလုပ်ဆောင်ရာတွင် အဆင်ပြေချောမွေ့သည်ဟု ဖြေဆိုသူ ၂၃ ရာခိုင်နှုန်းရှိနေသည်။အာရှတစ်ခွင်တွင် အစိုးရများ၏ အကျင့်ပျက်ခြစားများကြောင့် ကြီးမားလှသောပြဿနာများ ဖြစ်နေကြောင်း GCB Asia သုတေသနစစ်တမ်းအရ သိရှိရသည်။အာရှ ၁၇ နိုင်ငံတွင် လူ ၃ ဦးတွင် တစ်ဦးမှာ လွှတ်တော်အမတ်များအားလုံး (သို့မဟုတ်) အားလုံးနီးပါး အကျင့်ပျက်ခြစားနေသည်ဟု ထင်မြင်နေကြကြောင်း၊ အကျင့်ပျက်ခြစားမှုသည် သာမန်လူများအပေါ်တွင် သက်ရောက်မှုကြီးစွာ ရှိနေကြောင်း သုတေသနစစ်တမ်းတွင် ရေးသားထားသည်။လွန်ခဲ့သည့် ၁၂ လအတွင်း ခန့်မှန်းခြေအားဖြင့် အာရှသား ၅ ဦးအနက် တစ်ဦးတွင် ဆရာဝန်ပြရန်၊ ရေရရှိရန် (သို့မဟုတ်) ကျောင်းတွင် အဆင့်ကောင်းကောင်းရရန်တို့အတွက် လာဘ်ပေးခဲ့ရကြောင်း အဆိုပါစစ်တမ်းတွင် ဖော်ပြထားသည်။ယင်းအပြင် လွန်ခဲ့သည့် ၅ နှစ်အတွင်း လူ ၇ ဦးအနက် တစ်ဦးတွင် ‌ရွေးကောက်ပွဲ၌ မဲရရှိရန်အတွက် လာဘ်ပေးခဲ့ရကြောင်း တွေ့ရှိခဲ့ရသည်။သို့သော်လည်း စစ်တမ်းဖြေဆိုသူများအနက် ၆၂ ရာခိုင်နှုန်းသော လူများသည် အရပ်သားများက အကျင့်ပျက်ခြစားမှုကို တိုက်ဖျက်နိုင်မည်ဟု ယုံကြည်နေကြသည်။ သင်ကရော ဒီထဲကတစ်ယောက်ဖြစ်နေနိုင်လား။[Global Corruption Barometer – Asia](https://www.transparency.org/en/gcb/asia/asia-2020) ကိုTransparency International က ပြုစုထားခြင်းဖြစ်ပြီး အထက်ပါအချက်အလက်များကို ဆန်းစစ်ရန်အတွက် ၁၉၄၉ခုနှစ်မှ စပြီး တီထွင်ခဲ့သော Leslie Kish ၏ Kish grid နည်းလမ်းဖြစ်သော မေးခွန်းမေးမြန်းကာ သုတေသနစစ်တမ်းကို လုပ်ဆောင်ထားခြင်းဖြစ်သည်။အဆိုပါနည်းလမ်းမှာ မေးခွန်းများကို ဖြေဆိုရန်အတွက် အိမ်ထောင်စုများထဲမှ ဖြေဆိုမည့်သူများကို ကျပန်းရွေးချယ်စနစ်ဖြင့် ကောက်ယူထားခြင်းဖြစ်သည်။မြန်မာနိုင်ငံအပါအဝင် အာရှ ၁၇ နိုင်ငံတွင် အကျင့်ပျက်ခြစားမှုများအပါအဝင် ကိစ္စရပ်ပေါင်း ၁၁ ခုအပေါ် မေးမြန်းခဲ့မှုနှင့်ပတ်သက်၍ အသေးစိတ်သိရှိလိုပါက[https://www.transparency.org/…/how-does-corruption…](https://www.transparency.org/…/how-does-corruption…) တွင် ဝင်ရောက်ဖတ်ရှုနိုင်ပါသည်။

ရှမ်းပြည်နယ်တွင် ၂၀၁၅ ရွေးကောက်ပွဲမှတစ်ဆင့် အနိုင်ရခဲ့သော လွှတ်တော်ကိုယ်စားလှယ်များအနက် ပါတီကြီးသုံးခုဖြစ်သည့် ပြည်ထောင်စုကြံ့ခိုင်ရေးနှင့် ဖွံ့ဖြိုးရေးပါတီ(USDP)၊ အမျိုးသားဒီမိုကရေစီအဖွဲ့ချုပ်ပါတီ(NLD) နှင့် ရှမ်းတိုင်းရင်းသားများ ဒီမိုကရေစီအဖွဲ့ချုပ်(SNLD)တို့သည် လွှတ်တော်သုံးရပ်တွင် နေရာအများစုကို ရရှိထားသည်။ ၂၀၁၅ ရွေးကောက်ပွဲပြီးနောက်ဖြစ်လာသော ရှမ်းပြည်နယ်လွှတ်တော်တွင် USDP ပါတီက နေရာအများစုကို အနိုင်ရရှိခဲ့သဖြင့် စိုးမိုးထားနိုင်ခဲ့သည်။ ရှမ်းပြည်နယ်လွှတ်တော်ဥက္ကဋ္ဌသည် USDP ပါတီမှဖြစ်သည်။ NLD ပါတီက ပြည်နယ်အစိုးရကို ဦးဆောင်ခဲ့သည်။ သို့သော် ၂၀၁၅ ရွေးကောက်ပွဲတွင် ရှမ်းပြည်နယ်၏ မဲဆန္ဒနယ်များအနက် နေရာအများစုတွင် USDP ပါတီကသာ အနိုင်ရရှိခဲ့သည်။ ၂၀၁၅ ရွေးကောက်ပွဲတွင် ရှမ်းပြည်နယ်၌ အမျိုးသားလွှတ်တော်၊ ပြည်သူ့လွှတ်တော်နှင့် ပြည်နယ်လွှတ်တော်တို့တွင် အနိုင်ရခဲ့သော ရွေးကောက်ခံလွှတ်တော်ကိုယ်စားလှယ်များအနက် USDP က ၄၉ ဦးနှင့် အများဆုံး၊ ဒုတိယမှာ SNLD က ၄၄ ဦး၊ တတိယမှာ NLD က ၃၉ ဦး ဖြစ်သည်။ ယင်းပါတီသုံးခုနှင့် အခြားပါတီများအပါအဝင် လွှတ်တော်သုံးရပ်တွင် ရှမ်းပြည်နယ်မှ အနိုင်ရခဲ့သော ကိုယ်စားလှယ်စုစုပေါင်း ၁၆၈ ဦးရှိသည်။ အမျိုးသားလွှတ်တော်တွင် NLD, USDPနှင့် SNLD တို့က အများဆုံးအနိုင်ရခဲ့သည်။ ပြည်သူ့လွှတ်တော်တွင် USDPနှင့် SNLDက အများဆုံးနေရာရခဲ့သည်။ ထိုပါတီ ၃ခုမှ လွှတ်တော်အမတ်များသည် ငါးနှစ်အတွင်း အမျိုးသားလွှတ်တော်၊ ပြည်သူ့လွှတ်တော်၊ ပြည်နယ်လွှတ်တော်များတွင် ပြည်သူများအတွက် အဆိုတင်သွင်းခြင်းနှင့် မေးခွန်းမေးမြန်းခြင်းတို့ လုပ်ဆောင်ခြင်း ရှိ မရှိ CAfT က အောက်ပါအတိုင်း စိစစ်သုံးသပ်ထားသည်။ပါတီ ၅ ပါတီမှ အမျိုးသားလွှတ်တော်ကိုယ်စားလှယ် ၁၂ ဦးလုံးသည် ငါးနှစ်အတွင်း ဥပဒေကြမ်း စတင်တင်သွင်းခဲ့ခြင်းမျိုး မရှိခဲ့ပေ။ SNLDမှ ရှမ်းပြည်နယ် မဲဆန္ဒနယ် အမှတ် (၃) လွှတ်တော်ကိုယ်စားလှယ် စိုင်းဝမ်းလှိုင်းခမ်းသည် မူးယစ်ဆေးဝါးပြဿနာနှင့် ပတ်သက်သည့် အဆိုတစ်ခု တင်သွင်းအတည်ပြုနိုင်ခဲ့သည်။ အမျိုးသားလွှတ်တော်ကိုယ်စားလှယ် ၁၂ ဦးသည် ကြယ်ပွင့်ပြ မေးခွန်းပေါင်း ၁၀၁ ခုနှင့် ကြယ်ပွင့်မပြမေးခွန်းပေါင်း ၁၁၉ ခု မေးမြန်းခဲ့ကြသည်။ကြယ်ပွင့်ပြမေးခွန်းများတွင် USDPက အများဆုံးမေးမြန်းခဲ့သည်။ ကြယ်ပွင့်မပြ မေးခွန်းများတွင် NLDက အများဆုံးဖြစ်ပြီး SNLDက မေးမြန်းထားခြင်းမရှိပေ။ အမျိုးသားလွှတ်တော် ၁၂ ဦး မေးမြန်းခဲ့သည့် ကြယ်ပွင့်ပြနှင့် ကြယ်ပွင့်မပြ မေးခွန်း စုစုပေါင်း ၂၂၀တွင် အများဆုံး မေးမြန်းကြသည်မှာ လမ်း၊ တံတား၊ အိုးအိမ်ကိစ္စရပ်များဖြစ်ပြီး ငြိမ်းချမ်းရေးအတွက် တစ်ခု၊ မြေယာအရေးအတွက် ၁၃ခု၊ လျှပ်စစ်၊ စွမ်းအင်ကိစ္စရပ်အတွက် ၁၅ ခု၊ သယံဇာတဆိုင်ရာ ၄ခု၊ အလုပ်သမားအရေးအတွက် ၂ခု ရှိသည်ကို တွေ့ရသည်။ပြည်သူ့လွှတ်တော်တွင် ပါတီ ၇ ပါတီမှ ရှမ်းအမတ်၅၀ ဦးရှိပြီး ဥပဒေကြမ်း တင်သွင်းနိုင်ခြင်းမရှိပေ။အဆိုတင်သွင်းမှုအများဆုံးမှာ ကြံ့ခိုင်ရေးပါတီဖြစ်သည်။ အဆိုများတွင် သဘာ၀ပတ်ဝန်းကျင်ရေးရာ အတွက် ၃ ခု၊ အလုပ်သမားအရေးအတွက် ၁ ခုသာ ပါဝင်သည်။အမတ်၅၀ ဦးသည် ကြယ်ပွင့်ပြမေးခွန်းပေါင်း ၃၃၀ ကို မေးမြန်းခဲ့ပြီး USDP က မေးခွန်းအများဆုံး မေးခဲ့သည်။ မေးခွန်း ၃၃၀ ထဲတွင် စစ်ဘေးရှောင်ဒုက္ခသည်အရေး ၂ ခု၊ လျှပ်စစ်နှင့် စွမ်းအင်အရေး ၂၈ ခု၊ သဘာ၀ပတ်ဝန်းကျင်အရေး ၆ ခု၊ သယံဇာတအရေး ၆ ခုသာ ပါဝင်သည်။ရှမ်းပြည်နယ်လွှတ်တော်တွင်မူ ပါတီ၁၂ပါတီနှင့် တစ်သီးပုဂ္ဂလပြိုင်ရာမှ အနိုင်ရရှိခဲ့သော အမတ် ၁၀၆ ဦးရှိပြီး ကြံ့ခိုင်ရေးက ၃၂ ဦးဖြင့် နေရာအများဆုံး ရရှိထားသည်။ လွှတ်တော်တွင် ဥပဒေ ၂၉ ခုကို အတည်ပြုပြဌာန်းနိုင်ခဲ့သည်။ အဆိုတွင်မူ ၆၇ ဦး တင်သွင်းခဲ့သည့်အနက် SNLD က အဆိုအများဆုံး တင်သွင်းနိုင်ခဲ့သည့်ပါတီ ဖြစ်သည်။ အဆို ၆၀ ကျော်တွင် ငြိမ်းချမ်းရေး ၄ခု၊ လျှပ်စစ်၊ စွမ်းအင်ဆိုင်ရာ တစ်ခု၊ သဘာ၀ပတ်ဝန်းကျင်ဆိုင်ရာ တစ်ခု၊ သယံဇာတဆိုင်ရာ ၂ခု အဆိုတင်သွင်းခဲ့သည်ကို တွေ့ရသည်။ ကြယ်ပွင့်ပြမေးခွန်းတွင်မူ စုစုပေါင်း ၁၀၉၇ ခု မေးမြန်းခဲ့ပြီး NLD က အများဆုံးမေးမြန်းခဲ့သည်။ လွှတ်တော်တွင် ပါဝင်ဆွေးနွေးမှုပေါင်း ၂၃၁ကြိမ်ရှိပြီး ပါတီအလိုက်တွင် NLD က အများဆုံးပါဝင်ဆွေးနွေးခဲ့သည်။

SNLD သည် ၂၀၁၅ ရွေးကောက်ပွဲမှတစ်ဆင့် ရှမ်းပြည်နယ်တွင် အမျိုးသားလွှတ်တော်ကိုယ်စားလှယ် ၃ဦး၊ ပြည်သူ့လွှတ်တော်ကိုယ်စားလှယ် ၁၃ ဦး၊ ရှမ်းပြည်နယ်လွှတ်တော်ကိုယ်စားလှယ် ၂၆ ဦး နေရာရရှိထားသည်။ ရှမ်းပြည်နယ်လွှတ်တော်တွင် ၅ ဦးက တာဝန်ယူထားသည်။

NLD သည် ၂၀၁၅ ရွေးကောက်ပွဲမှတစ်ဆင့် ရှမ်းပြည်နယ်တွင် အမျိုးသားလွှတ်တော်ကိုယ်စားလှယ် ၃ ဦး၊ ပြည်သူ့လွှတ်တော်ကိုယ်စားလှယ် ၁၁ ဦးနှင့် ရှမ်းပြည်နယ်လွှတ်တော်ကိုယ်စားလှယ် ၂၃ ဦး၊ တိုင်းရင်းသားလူမျိုးရေးရာဝန်ကြီး ၂ ဦးတို့ နေရာရရှိထားသည်။ ရှမ်းပြည်နယ်လွှတ်တော်တာဝန်အတွက် ၆ ဦး၊ ရှမ်းပြည်နယ်အစိုးရအဖွဲ့ ပြည်နယ်ဝန်ကြီးအဖြစ် ၇ ဦး တာဝန်ယူထားသည်။

USDP သည် ၂၀၁၅ ရွေးကောက်ပွဲမှတစ်ဆင့် ရှမ်းပြည်နယ်တွင် အမျိုးသားလွှတ်တော်ကိုယ်စားလှယ် ၃ ဦး၊ ပြည်သူ့လွှတ်တော်ကိုယ်စားလှယ် ၁၅ ဦး၊ ရှမ်းပြည်နယ်လွှတ်တော်ကိုယ်စားလှယ် ၃၀ ဦး နေရာယူထားသည်။ လွှတ်တော်တာဝန်တွင် နေရာ ၆ နေရာအတွက် ၅ ဦး၊ ရှမ်းပြည်နယ်ဝန်ကြီးအဖြစ် ၄ ဦး၊ ကိုယ်ပိုင်အုပ်ချုပ်ခွင့်ရစီရင်စု တာဝန်များတွင် ၂ ဦးက တာဝန်ယူထားသည်။

ရန်ကုန်တိုင်းအတွင်း နေ့စဉ် ခရီးသွားသူ ဦးရေ ၂ သန်းခန့်သည် အများပြည်သူပိုင်ယာဉ်လိုင်းများကို စီးနင်းနေကြရပြီး YBS ဘတ်စ်ကားများ ရှိနေလျက်နှင့် စွမ်းအားပြည့် မပြေးဆွဲခြင်းကြောင့် ပြည်သူများမှာ နေ့စဉ် ကားများပေါ် ပြည့်ကျပ်စွာစီးနင်းနေကြပါသည်။ ကားသစ်များဝယ်ယူပြေးဆွဲပေးနေသည်ဟု ဆိုထားသော YBS ဘတ်စ်ကားစနစ်တွင် ကားစီးရေ စွမ်းအားပြည့် မပြေးဆွဲခြင်းမှာ ဘာ့ကြောင့်ပါလဲ။ (Citizen Action for Transparency (CAfT) ၏ ၂၀၁၉ ဧပြီလမှ စက်တင်ဘာလအထိ ဘဏ္ဍာရေးပိုင်းဆိုင်ရာ လုပ်ဆောင်မှုများကို သုံးသပ်ထားသော “လေ့လာ စောင့်ကြည့် ဆန်းစစ်သင့်ပြီဖြစ်သော YRTA၏ စီမံခန့်ခွဲမှုများ” အစီရင်ခံစာမှ အချက်အချို့ကို ပုံဖော်ထားခြင်းဖြစ်ပါသည်)